Ατομική Συμβουλευτική και Ψυχοθεραπεία: Η θεραπευτική διαδικασία.
Η Ατομική Συμβουλευτική και Ψυχοθεραπεία βασίζεται κυρίως στην Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία (ΓΣΘ) και την Συστημική Ψυχοθεραπεία και συχνά ενσωματώνει και πρακτικές από άλλα ψυχοθεραπευτικά μοντέλα (για περισσότερα σε σχέση με την ΓΣΘ και την Συστημική δείτε εδώ), που συνάδουν με την εκπαίδευση του Ψυχολόγου (που θα αναφέρεται ως ‘Θεραπευτής’ στο εξής) Φοίβου Χαριτόπουλου (για περισσότερα πλοηγηθείτε στο μενού υπηρεσίες και στο βιογραφικό του εδώ). Η συνεργασία ξεκινάει κλείνοντας απλά ένα ραντεβού. Ο ενδιαφερόμενος (ή το άτομο που έχει την γονική μέριμνα στις περιπτώσεις των παιδιών) καλεί ή στέλνει μήνυμα μέσω της φόρμας επικοινωνίας της ιστοσελίδας για να κλείσει ένα ραντεβού, εφόσον βρεθεί ένα που να τον εξυπηρετεί, και ορίζεται η πρώτη συνάντηση.
Στην πρώτη συνάντηση, γίνεται μια πρώτη επαφή και το άτομο με την βοήθεια του Θεραπευτή αφηγείται τι το οδήγησε στο να τον αναζητήσει. Η συνεργασία επικεντρώνεται στην περιγραφή και αρχική αναγνώριση του αιτήματος που έχει το άτομο, με άλλα λόγια τι κινητοποιεί το άτομο ή την οικογένεια του, την συγκεκριμένη περίοδο για την αναζήτηση βοήθειας. Συνήθως γίνεται αναφορά στο πως ξεκίνησε το πρόβλημα που είχε το Θεραπευόμενο άτομο και πως εξελίχθηκε μέχρι την στιγμή που έφτασε στο γραφείο του. Εάν το κρίνει ο Θεραπευτής, μπορεί να προτείνει την χορήγηση κάποιου ψυχομετρικού εργαλείου (ψυχολογικού τεστ) για την διαμόρφωση της κλινικής εικόνας του Θεραπευόμενου.
Επίσης γίνεται συζήτηση γύρω από το θεραπευτικό συμβόλαιο, δηλαδή τις αμοιβαίες δεσμεύσεις Θεραπευτή-Θεραπευόμενου. Ενώ είναι απαραίτητο, το θεραπευτικό συμβόλαιο και η συνεργατική φύση της Ψυχοθεραπείας, δεν αποκλείει την διακοπή της θεραπείας και το Θεραπευόμενο άτομο είναι ελεύθερο να σταματήσει όποτε το επιθυμεί. Οι δεσμεύσεις αφορούν τις ημέρες και ώρες που θα βρίσκονται ο Θεραπευτής και Θεραπευόμενος, το κόστος και την πολιτική ακυρώσεων των συνεδριών, την διασφάλιση εχεμύθειας/απορρήτου σε σχέση με τα προσωπικά δεδομένα και πως αυτά χρησιμοποιούνται στην θεραπεία για την κατάλληλη προσέγγιση των προβλημάτων του Θεραπευόμενου (για περισσότερα πάνω στα θέματα προσωπικών δεδομένων δείτε εδώ.). Επίσης, ο Θεραπευτής ενημερώνει το άτομο για τον τρόπο δουλειάς του και τις πρακτικές που χρησιμοποιεί, με βάση την αντίστοιχη ψυχοθεραπευτική του εκπαίδευση/εξειδίκευση, καθώς και για τους τρόπους επικοινωνίας και τους πιθανούς περιορισμούς και οφέλη του κάθε τρόπου (ειδικά όταν πρόκειται για άτομα που βρίσκονται σε απομακρυσμένες περιοχές ή άλλες χώρες και η συνεδρία γίνεται μέσω διαδικτύου.
Για περισσότερα σχετικά τις συνεδρίες μέσω διαδικτύου δείτε εδώ). Είναι σημαντικό να αποσαφηνίζεται από την αρχή το πεδίο επαγγελματικής επάρκειας του θεραπευτή και οι πιθανοί τρόποι αντιμετώπισης κρίσιμων καταστάσεων. Ορισμένες φορές, με βάση την συνεργασία του ατόμου που ζητά βοήθεια και του Θεραπευτή, χρειάζεται παραπομπή και συνεργασία με άλλους επαγγελματίες υγείας (λ.χ. Ψυχίατρο, Παιδοψυχίατρο, Λογοθεραπευτή, Διαιτολόγο, Καρδιολόγο, Ενδοκρινολόγο) για την πληρέστερη κάλυψη των αναγκών του Θεραπευόμενου. Τέλος, συζητιούνται οι προσδοκίες του Θεραπευόμενου από την θεραπεία και τίθενται οι θεραπευτικοί στόχοι.
Θεραπευτική διαδικασία
Οι επόμενες συνεδρίες σχετίζονται με το γενικότερο ιστορικό του Θεραπευόμενου, με άλλα λόγια, την πορεία ζωής του και τα σημαντικά γεγονότα ζωής. Σε αυτήν τη φάση, με την βοήθεια του Θεραπευτή το άτομο καλείται σταδιακά να μιλήσει για τις εμπειρίες ζωής του, που αφορούν την παιδική του ηλικία, την οικογένειά του, την εκπαίδευση, το επάγγελμα, τις κοινωνικές του σχέσεις και ότι κρίνει σημαντικό για την ανάδειξη πετυχημένων στρατηγικών αντιμετώπισης των δυσλειτουργιών του. Επίσης, γίνεται αποσαφήνιση των όποιων θεμάτων (αν υπάρχουν) σχετικά με τους θεραπευτικούς στόχους. Αυτή η διαδικασία έχει ως στόχο την κατανόηση και συνειδητοποίηση των επιλογών του ατόμου που ζητά βοήθεια και οδηγεί σε μια αρχική ερμηνεία των δυσκολιών και των δυνατοτήτων του. Η ερμηνεία βοηθάει επίσης σε μια διατύπωση υποθέσεων σχετικά με τα αιτία και την διατήρηση των προβλημάτων του Θεραπευόμενου. Με βάση την ερμηνεία που μπορεί να συζητιέται σταδιακά ώστε να διευρύνεται η αντίληψη του Θεραπευόμενου, γίνεται ο θεραπευτικός σχεδιασμός και το θεραπευτικό πλάνο, που είναι απαραίτητα για να επιτευχθούν οι θεραπευτικοί στόχοι.
Θεραπεία
Η φύση της θεραπείας είναι συνεργατική, με την έννοια ότι γίνεται από κοινού ο καθορισμός των στόχων και του θεραπευτικού πλάνου. Με βάση την εμπειρία μας, βοηθά σημαντικά η δέσμευση του ατόμου στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία που γενικεύεται πέρα από την συνεδρία, στην καθημερινότητά του: το άτομο που ζητά βοήθεια αρχίζει και παρατηρεί με μεγαλύτερη συνειδητότητα τη διάθεσή του, τις σκέψεις και τους τρόπους που αντιδρά ή συμπεριφέρεται. Παράλληλα, δοκιμάζει μικρές αλλαγές που υποστηρίζονται από τον θεραπευτή και συμφωνούνται από κοινού. Στο σύνολό της η εξάσκηση των παραπάνω και εκτός συνεδρίας, τα 'κατ' οίκον έργα' (Homework) όπως αποκαλούνται, έχουν δείξει μέσα από έρευνες να βοηθούν σημαντικά στην επίτευξη του επιθυμητού θεραπευτικού αποτελέσματος. Για την επίτευξη του θεραπευτικού αποτελέσματος, προτείνεται κάποιες φορές οι συναντήσεις να λάβουν χώρα σε πραγματικές (in vivo) συνθήκες, μαζί με τον Θεραπευτή (π.χ. εφόσον έχει προηγηθεί η ανάλογη προετοιμασία, σε ένα άτομο που έχει Aγοραφοβία μπορεί να προγραμματιστούν κάποιες συναντήσεις εκτός γραφείου). Αυτό γίνεται βέβαια κατόπιν συζήτησης με το Θεραπευόμενο άτομο και αν θεωρηθεί πως βοηθάει στην επίτευξη των θεραπευτικών του στόχων και αιτημάτων.
Στόχος
Κατά την διάρκεια της θεραπείας το άτομο με τον Θεραπευτή αξιολογούν την πορεία της θεραπείας σε σχέση με τους θεραπευτικούς στόχους. Ο Θεραπευτής μέσα από την Μαιευτική Μέθοδο του Σωκράτη καθοδηγεί το Θεραπευόμενο άτομο να ανακαλύψει (ή καλύτερα να αποκαλύψει μιας και σύμφωνα με την Μέθοδο υπάρχουν ήδη μέσα στο άτομο), τα απαραίτητα ψυχικά του αποθέματα ώστε να ανταποκριθεί στα τρέχοντα ζητήματά του. Με έναν εμπειρικό τρόπο, το άτομο παροτρύνεται να βρεθεί αντιμέτωπο με καταστάσεις που του επιτρέπουν να εξετάσει τις σκέψεις και πεποιθήσεις του, να τις επαναξιολογήσει και να οδηγηθεί σε νέα συμπεράσματα/συμπεριφορές και πεποιθήσεις, οι οποίες με την σειρά τους μπορούν να επανεξεταστούν μέσα από την ακολουθία νέων συμπεριφορών, να επαναξιολογηθούν οι νέες απορρέουσες πεποιθήσεις κ.ο.κ.. Αυτή η δυναμική διαδικασία επιτρέπει την γνωστική αναδόμηση και οδηγεί στην θεραπευτική αλλαγή, μέσα από την ρύθμιση των συναισθηματικών, συμπεριφορικών και σωματικών αντιδράσεων του Θεραπευόμενου.
Ολοκλήρωση θεραπείας
Η θεραπεία ολοκληρώνεται μετά από συζήτηση με τον Θεραπευτή και όταν το Θεραπευόμενο άτομο νοιώθει ότι οι θεραπευτικοί στόχοι επιτεύχθηκαν. Εφόσον έχουν επιτευχθεί οι στόχοι, συνήθως οι συναντήσεις γίνονται σε πιο αραιά διαστήματα. Γίνεται πρόληψη στην εμφάνιση μελλοντικών ψυχολογικών δυσκολιών με σκοπό το Θεραπευόμενο άτομο να γίνει ο Θεραπευτής τους εαυτού του. Ο στόχος είναι να αποκατασταθεί η όποια δυσλειτουργία του Θεραπευόμενου σε γνωστικό, συναισθηματικό, συμπεριφορικό και σωματικό επίπεδο και να φτάσει να χαίρεται ξανά την ζωή.
Βιβλιογραφία
Beck, J.(2004). Eισαγωγή στη Γνωστική Θεραπεία, Γ. Σίμος (επιμ. έκδ.). Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη.McLeod, J.(2005). Εισαγωγή στη Συμβουλευτική. Αθήνα: Μεταίχμιο.
Persons, J.B.(1989). Cognitive therapy in practice: A case formulation approach. New York: Norton.
