Ψυχοθεραπεία παιδιών και εφήβων
Η Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία (ΓΣΘ) για παιδιά και εφήβους λαμβάνει υπόψιν την αλληλεπίδραση μεταξύ των ιδιοσυγκρασιακών, γνωστικών, συναισθηματικών, συμπεριφορικών και περιβαλλοντικών παραγόντων, πράγμα που την κάνει μια ολιστική προσέγγιση αντιμετώπισης των προβλημάτων των παιδιών/εφήβων (για περισσότερα σχετικά με την ΓΣΘ δείτε εδώ). Στην ΓΣΘ παιδιών/εφήβων, τα παιδιά/έφηβοι οδηγούνται στην αναζήτηση θεραπείας από τους ενήλικες, και αυτό σημαίνει ότι το παιδί ενημερώνεται, συμφωνεί και υπάρχει πολύ στενή συνεργασία με τα πρόσωπα αναφοράς. Σημαντικό στα παιδιά είναι η διαμεσολάβηση του αιτήματος από έναν ενήλικο, η παρέμβαση είναι πολυεπίπεδη και μεταξύ άλλων, μπορεί να αφορά θεμελιακούς στόχους (π.χ. δυνατότητα του παιδιού να αντιμετωπίζει οδυνηρά συναισθήματα, να νιώθει καλά το ίδιο), στόχους γονέων-εκπαιδευτικών, στόχους που διαμορφώνει ο Ψυχοθεραπευτής (υποθέσεις που στηρίζονται σε ερμηνείες) και στόχους του ίδιου του παιδιού. Στην ΓΣΘ γίνεται διάκριση μεταξύ του τρόπου αντίληψης και της ικανότητας αντίληψης ανάλογης της ηλικίας και του αναπτυξιακού σταδίου στο οποίο βρίσκεται το παιδί. Η ΓΣΘ παιδιών και εφήβων λαμβάνει υπόψιν, το κατά πόσο επαρκής είναι η γνωστική ικανότητα του παιδιού και κατά πόσο επιτρέπει την αναγνώριση διαστρεβλωμένων σκέψεων και πεποιθήσεων, (για παράδειγμα όταν υπάρχει παρορμητική συμπεριφορά ή ελλειμματική προσοχή). Η θεραπεία έγκειται περισσότερο, στην αναζήτηση των δεξιοτήτων που απουσιάζουν, στην οργάνωση περιβαλλοντικών συνθηκών που να επιτρέπουν την εκμάθηση και εξάσκησή τους και στην ενίσχυσή τους όταν εξασκούνται. Όταν οι συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού παραμένουν ακάλυπτες, τότε δημιουργείται ένα δυσλειτουργικό σχήμα. 
Ο όρος ‘σχήμα’ αφορά την οργάνωση των πληροφοριών, βιωμάτων και αναμνήσεων και αποτελεί το φίλτρο μέσα από το οποίο νοηματοδοτεί το άτομο την εμπειρία του στην μεταγενέστερη ζωή του. Οι ανάγκες αυτές αφορούν τον ασφαλή δεσμό με άλλους, την ελευθερία έκφρασης συναισθημάτων, τον αυθορμητισμό, το παιχνίδι, τα ρεαλιστικά όρια και τον αυτοέλεγχο, την αυτονομία και την αίσθηση ταυτότητας. Ενδεικτικά, ο Θεραπευτής καλείται να απαντήσει, πώς εμπλέκονται οι δυσκολίες του παιδιού με την ανάπτυξή του, τι ελπίζει το παιδί να κερδίσει από τη θεραπεία του, εάν είναι σε θέση να αναγνωρίσει τη συναισθηματική δυσφορία που νιώθει (π.χ. άγχος, κατάθλιψη, ντροπή, ενοχή κ.ά), αν μπορεί να την αντέξει και πώς τα βγάζει πέρα, ποιος και με ποιον τρόπο υποστηρίζει τη θεραπεία του.
Όταν αφορά παιδιά, το πλαίσιο της διερεύνησης γίνεται μέσα από τη θεραπευτική σχέση και το παιχνίδι ή κάποιες ζωγραφιές. Το παιχνίδι προσφέρει ένα μέσον που χαλαρώνει τις άμυνες, το παιδί μπορεί πιο εύκολα να εκφραστεί αυθόρμητα και δίνεται η δυνατότητα να επεξεργαστούν συμβολικές έννοιες, να αξιολογηθούν κάποιες γνωστικές του λειτουργίες (π.χ. η μνήμη, η προσοχή, η χωροταξική αντίληψη κ.α.), να αξιολογηθεί η επεξεργασία πληροφοριών και ο γενικότερος τρόπος που σκέφτεται. Επιπλέον δίνεται η δυνατότητα στο Θεραπευτή να εισαγάγει Ψυχοθεραπευτικές τεχνικές ή/και δοκιμασίες (για παράδειγμα παιχνίδι ρόλων, επίλυση κοινωνικών προβλημάτων, εναλλακτικές ερμηνείες για την κατανόηση μιας κατάστασης ή να χρησιμοποιήσει υλικό από βιβλία που επιτρέπουν την εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων κ.ά.). Αν το Θεραπευόμενο άτομο είναι έφηβος, η θεραπεία κινείται περισσότερο μέσω συζήτησης (όπως γίνεται με τους ενήλικους), για θέματα που αφορούν την συγκεκριμένη ηλικία (π.χ. προβλήματα στις σχέσεις με συνομηλίκους, θέματα αυτοεκτίμησης/αυτοπεποίθησης). Το Θεραπευόμενο άτομο (παιδί/έφηβος) μαθαίνει να αναγνωρίζει τα προβλήματά του και μέσα από την παρατήρηση και καταγραφή των σωματικών και συναισθηματικών του αντιδράσεων, μαθαίνει να ελέγχει και να 
τροποποιεί το δυσλειτουργικό τρόπο σκέψης του και τις δυσλειτουργικές του συμπεριφορές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα (και) την συναισθηματική του ανακούφιση. Επίσης, μαθαίνει να αξιολογεί τις καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν δυσκολίες χωρίς απαραίτητα να χρειάζεται να τις αποφεύγει. Ο τελικός στόχος ακόμη και σε παιδιά/εφήβους που δεν αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες ψυχολογικές δυσκολίες ή κάποια οργανωμένη Διαταραχή, είναι να αποκτήσει το παιδί/έφηβος αυτογνωσία και ψυχική ανθεκτικότητα απέναντι στις καθημερινές δυσκολίες της ζωής. Αυτό αποτελεί ένα ισχυρό όπλο και εφόδιο για την υγιή ανάπτυξή του ως βιο-ψυχο-κοινωνική οντότητα και του επιτρέπει να αντλεί ικανοποίηση μέσα από τις κοινωνικές και ψυχαγωγικές του δραστηριότητες.
Συνήθως ζητείται η συμμετοχή και των γονέων στην θεραπεία, κυρίως όταν τα Θεραπευόμενα άτομα είναι παιδιά. Η συνεργασία με τους γονείς έχει κυρίως ψυχοεκπαιδευτικό χαρακτήρα και εστιάζει σε διάφορες δεξιότητες (π.χ. επικοινωνία, έκφραση συναισθημάτων, οριοθέτηση κ.ά.) ή σε καταστάσεις ζωής (π.χ. διαζύγιο, πένθος, προσωπικά άγχη) που επιβαρύνουν τον γονεϊκό ρόλο, την κατανόηση των δυσκολιών του παιδιού/εφήβου και την διαχείριση των προσωπικών τους δυσκολιών σε σχέση με τον ρόλο του γονέα (π.χ. διαχείριση ενοχών λόγω συμπεριφορών ή πιθανών ελλείψεων απέναντι στο παιδί, διαχείριση θυμού κ.ά.). Η θεραπεία μπορεί να είναι Ατομική ή Ομαδική είτε πρόκειται για τα παιδιά/εφήβους, είτε για γονείς (Ομάδες Γονέων). Η Ομαδική Ψυχοθεραπεία ενισχύει την αίσθηση καθολικότητας και την κοινωνικοποίηση μέσα από το ομαδικό υποστηρικτικό δίκτυο (για περισσότερα πάνω στην Ομαδική Ψυχοθεραπεία δείτε εδώ). Όταν κρίνεται απαραίτητο και με την συναίνεση της υπόλοιπης οικογένειας, γίνονται οικογενειακές παρεμβάσεις (για περισσότερα βλέπε εδώ).
Βιβλιογραφία
Stallard, P. (2011). Σκέφτομαι Σωστά - Νιώθω Καλά: Οδηγός του Ειδικού, Μ. Ζαφειροπούλου (επιμ. έκδ.). Αθήνα: Τυπωθήτω - Γ. Δάρδανος.
Καλαντζή - Αζίζι, Α., & Σοφιανοπούλου, Α. (2016). Γνωσιακή - συμπεριφοριστική θεραπεία παιδιών και εφήβων: Θεωρία και πράξη. Αθήνα: Εκδόσεις Πεδίο.
